Βιομηχανικό στυλ και ακραίος μινιμαλισμός: χώροι χωρίς ψυχή, άνθρωποι χωρίς χαρά

Παρακολουθούσα πρόσφατα στην τηλεόραση τη συνέντευξη ενός νέου αρχιτέκτονα.
Kαθισμένος στο κατάλευκο, άδειο και ψυχρό γραφείο του, παρουσίαζε έργα του, αρκετά από αυτά μη υλοποιημένα, λευκά, ψυχρά και απάνθρωπα.

Κάθε τόσο εξηγούσε: «Μας ενδιέφερε η εικόνα του κτιρίου να δίνει αυτό το μήνυμα».
Κάποια στιγμή συμπληρώνει η συνεργάτις του: «Βέβαια, δίνουμε σημασία και στο εσωτερικό των κτιρίων μας».
Ωραία, θυμήθηκαν ότι ένας αρχιτέκτονας μελετά ένα κτίριο εξ ολοκλήρου και όχι μόνο εξωτερικά, αφήνοντας το εσωτερικό του στην τύχη του!

Δεν άκουσα όμως ούτε μια στιγμή να μιλάνε για τον άνθρωπο, εκείνον για τον οποίον σχεδιάζουμε.
Αυτό μ’ έκανε ν’ αναρωτηθώ για πολλοστή φορά:
Μήπως ξεχνάμε ότι χειριζόμαστε χώρους και όχι εικόνες;
Μήπως νομίζουμε ότι είμαστε γλύπτες και σχεδιάζουμε «μνημεία»;
Μήπως έχουμε ξεχάσει εντελώς τον χρήστη;

Εκτός των άλλων, θα πονέσουν τα μάτια σας σε έναν κατάλευκο χώρο. Ειδικά σε χώρες με τόση ηλιοφάνεια, όσο η Ελλάδα και η Ισπανία.
Moliner House, Zaragoza, Spain
Alberto Campo Baeza

Έλλειψη έμπνευσης, αντιγραφή και άγνοια της ψυχολογίας του χώρου

Με λύπη μου παρακολουθώ τον σχεδιασμό εσωτερικών χώρων τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως.

Ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις δημιουργών με γνώσεις και γνήσιο ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, την ψυχική διάθεση και ευεξία του.
Στην πλειοψηφία τους άψυχα, άχρωμα, αποστειρωμένα και αφιλόξενα περιβάλλοντα, στημένα μόνο για φωτογράφιση.
Θαρρείς και δεν θα ζήσουν εκεί μέσα άνθρωποι!
Χώροι συχνά άψογα σχεδιασμένοι από τη σκοπιά του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, έξυπνοι και ευρηματικοί, που όμως τους λείπει η ζεστασιά, η θαλπωρή, αυτό που θα τους κάνει κάνει φιλόξενους και ανθρώπινους.

Όλες οι κατοικίες είναι πανομοιότυπες, χωρίς προσωπικότητα.
Καμία πρωτοτυπία, η έλλειψη έμπνευσης εμφανέστατη, η αντιγραφή είναι η εύκολη λύση.
Θαρρείς και όλοι οι χρήστες έχουν την ίδια αισθητική, τις ίδιες ανάγκες κι επιθυμίες και όλοι οι αρχιτέκτονες το ίδιο στυλ.
Προωθούνται και προτείνονται από blogs αρχιτεκτονικής και design και από κάτω βλέπεις likes και σχόλια θαυμασμού.
Ποιοι τα κάνουν;
Συνήθως εκείνοι που τα σχεδιάζουν ή τα αντιγράφουν. (Το έχω τσεκάρει!)

Καλές οι τάσεις, αλλά δεν μπορούμε να δημιουργούμε στηριζόμενοι μόνο σε καλές ή – ακόμη χειρότερα – κακές συνταγές.

Είμαι η τελευταία που θα υποστηρίξω ότι ένας αρχιτέκτονας θα πρέπει να είναι πίσω από την εποχή του, μη παρακολουθώντας τις τάσεις στην αρχιτεκτονική και το design.

Αντιθέτως, είναι υποχρέωσή μας να πηγαίνουμε ένα βήμα παραπέρα, να προβληματιζόμαστε, να πειραματιζόμαστε και να πρωτοτυπούμε.
Αλλά πάνω απ’ όλα, να μπορούμε να δικαιολογήσουμε τις προτάσεις μας και τις επιλογές μας, των οποίων πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι η ευεργετική επίδρασή τους στη διαβίωση των πελατών μας.

Αλήθεια, πόσοι θα ένιωθαν ευχάριστα εδώ μέσα; Όχι, δεν είναι ακόμη γιαπί, είναι αποπερατωμένο διαμέρισμα!
Affordable Housing in Zürich
Gus Wüstemann Architects

Σχεδιάζουμε για ανθρώπους χωρίς χαρά;

Γιατί θεωρούμε σε μία κατοικία ή έναν επαγγελματικό χώρο, όπου κάποιος θέλει να αισθανθεί ζεστά, οικεία, χαλαρά, φιλόξενα κι ευχάριστα, η επικράτηση του γκρι, του απόλυτου λευκού ή μαύρου, της πατητής τσιμεντοκονίας ή του εμφανούς σκυροδέματος αποτελούν καλές επιλογές;

Τι μας κάνει να πιστεύουμε ότι ένας χώρος που δεν διαφέρει και πολύ από ένα γιαπί είναι κατάλληλος για σπιτικό ή για χώρο εργασίας;
Αναρωτηθήκαμε πώς επιδρά ένα τέτοιο περιβάλλον στην ψυχολογία των χρηστών;

Υπάρχουν άλλα επιχειρήματα, εκτός του ότι είναι της μόδας και το κάνουν όλοι οι άλλοι; Γιατί, σίγουρα, δεν είναι πλέον πρωτοτυπία ούτε καινοτομία ο βιομηχανικός σχεδιασμός ή ο ακραίος μινιμαλισμός!
Αντιθέτως, είναι η mainstream πρόταση.

Εγώ πάντως παραθέτω αρκετούς λόγους (στηριγμένους σε επιστημονικά δεδομένα) για τους οποίους οι παραπάνω τάσεις αποτελούν κακές επιλογές, μη φιλικές προς τους χρήστες, στα παρακάτω άρθρα:

Σπίτια και επαγγελματικοί χώροι που δεν προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα δημιουργούν δυστυχισμένους ανθρώπους.

Το χρώμα ενεργοποιεί τα συναισθήματα και μας κινητοποιεί – υπάρχει παντού στη φύση.
Η απουσία χρωμάτων και η έλλειψη αναφορών στο φυσικό περιβάλλον μάς απομακρύνει από τη φύση μας.
Καταθλιπτικές αποχρώσεις, όπως το γκρι και το μαύρο προκαλούν αρνητικούς συνειρμούς και συναισθήματα στην συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων.

Υπάρχει αρκετή θλίψη και δυστυχία γύρω μας, ας μην την επιτείνουμε δημιουργώντας καταθλιπτικά, ζοφερά περιβάλλοντα.

Διαβάστε τo άρθρo της Karen Haller:
Γιατί το χρώμα έχει τη δύναμη να μας κάνει χαρούμενους;

Η ευθύνη μας ως αρχιτέκτονες

Φοβάμαι ότι η στροφή πολλών συναδέλφων αρχιτεκτόνων στο σχεδιασμό εσωτερικών χώρων (σε μεγάλο βαθμό λόγω της γενικότερης κρίσης του κατασκευαστικού τομέα στην Ελλάδα) παίζει έναν σημαντικό ρόλο.

Μπορεί ένας αρχιτέκτονας να έχει διδαχτεί – άσχετα αν το καταφέρνει τελικά – πώς να σχεδιάζει από την αρχή και να διαρρυθμίζει έναν χώρο καλύτερα από κάποιον διακοσμητή, όμως, ένα μεγάλο ποσοστό δεν έχει μάθει να δημιουργεί φιλικούς προς τον χρήστη εσωτερικούς χώρους.
Αυτό το άφηνε συνήθως στους ίδιους τους χρήστες ή στους διακοσμητές.

Ο ακραίος μινιμαλισμός, η παντελής απουσία χρώματος ή οι άγαρμπες προσπάθειες χρήσης του από μη γνώστες συμβάλλουν, εκτός της υποβάθμισης ενός χώρου, στην δημιουργία λανθασμένων προτύπων.

Διαβάστε:
Γιατί οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες σας καταδικάζουν να ζείτε χωρίς χρώμα;

Νομίζω ότι θα πρέπει ν’ αρχίσουμε να προβληματιζόμαστε.
Είναι καθήκον και υποχρέωσή μας μέσα από τη δουλειά μας να «εκπαιδεύουμε» το κοινό στον καλαίσθητο, ανθρωποκεντρικό σχεδιασμό.

Ας γνωρίσουμε την ψυχολογία του χώρου – έρευνες υπάρχουν – κι ας ενημερωθούμε πάνω στην επίδραση του χρώματος και τον βιοφιλικό σχεδιασμό.
Ας ξεκινήσουμε γνωρίζοντας καλύτερα τον πελάτη μας, τον άνθρωπο και την ψυχολογία του, ας τον ακούσουμε πριν αρχίσουμε να μιλάμε περισπούδαστα για την «τέχνη» μας!
Γιατί είναι ολοφάνερο ότι δεν το κάνουμε.

(Αρκετοί αρχιτέκτονες θεωρούν τους πελάτες τους ανίκανους ν’ αναγνωρίσουν το μεγαλείο της τέχνης τους και τους βλέπουν ως εμπόδιο στην έκφραση της μεγαλοφυίας τους. Θα τους ήταν εξαιρετικά βολικό αν απουσίαζαν εντελώς!
Η αλήθεια είναι ότι έχω περάσει από αυτό το στάδιο όσο ήμουν μικρότερη και πιο άπειρη κι έχει να κάνει εν μέρει και με τον τρόπο εκπαίδευσής μας.
Αλλά αυτή είναι άλλη, μεγάλη κουβέντα!)

Δεν γίνεται να συζητάμε για σχεδιασμό που σέβεται το περιβάλλον, για υλικά με χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα, για κτίρια που εξοικονομούν ενέργεια και να ξεχνάμε τον κύριο λόγο για τον οποίο σχεδιάζουμε.
Τον άνθρωπο και πώς θα βιώσει τον χώρο.

Είναι ευθύνη μας να μην παρασύρουμε όσους μας εμπιστεύονται και επενδύουν ένα μεγάλο ποσό από τις οικονομίες τους, σε κακές επιλογές για την ψυχική υγεία και ευεξία τους.
Ή, σε ακατάλληλες προτάσεις και λύσεις, που θα σαμποτάρουν την επιτυχία της επιχείρησής τους.

Διαβάστε:
7 λάθη στο σχεδιασμό & ανακαίνιση επαγγελματικών χώρων που θα σας κοστίσουν

Αλλά και οι χρήστες θα πρέπει να είναι περισσότερο ψαγμένοι και συνειδητοποιημένοι και να εμπιστεύονται το ένστικτό τους – ίσως όχι πάντα το γούστο τους.

Ακούω συχνά πελάτες να μου λένε ότι δεν νιώθουν καλά στο σπίτι τους ή στο χώρο εργασίας τους.
Δεν είναι και πολύ σοφό να υιοθετείτε χωρίς δεύτερη σκέψη όποια τάση σας επιβάλλεται, θυσιάζοντας το πώς αισθάνεστε, μόνο και μόνο για να είστε trendy!

Το περιβάλλον που ζούμε, τα σπίτια και οι χώροι εργασίας μας καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό το επίπεδο ευεξίας και ευτυχίας μας.

Είναι κρίμα να μην το εκμεταλλευόμαστε προς όφελός μας!

Μάνια Μαυρίδου _αρχιτέκτων μηχανικός – χρωματική σύμβουλος

υ.γ.
Το άρθρο αυτό γράφτηκε το 2019. Ευτυχώς, οι νέες τάσεις στην αρχιτεκτονική και το interior design είναι πιο ανθρωποκεντρικές, φιλικές προς τους χρήστες και εναρμονίζονται με τις αρχές της ψυχολογίας του χώρου.
Διαβάστε τα άρθρα:

Εγγραφείτε στο μηνιαίο newsletter του Design for Happiness, για να μη χάνετε κανένα άρθρο!